با افزایش روزافزون اهمیت داده های مکانی، آشنایی با نرم افزارهای GIS مهم است. این مقاله به مقایسه دو نرم افزار قدرتمند QGIS و ArcGIS و مزایا، معایب و کاربردهای این دو نرم افزار پرداخته و هر کدام را برای انتخاب آگاهانه تحلیل می کند.
در سالیان اخیر، GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) به عنوان علمی چند رشته ای، جایگاه ویژه ای در میان حوزه های مختلف علمی و مهندسی یافته است. این علم، که به جمع آوری، ذخیره سازی، تحلیل و نمایش داده های مکانی اختصاص دارد، ابزارهای قدرتمندی برای درک و حل مسائل پیچیده جغرافیایی فراهم می آورد. بسیاری از افراد، GIS را صرفا با نرم افزار ArcGIS می شناسند، در حالی که گزینه های نرم افزاری متنوعی در این زمینه وجود دارد که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند.
نرم افزارهای GIS به دو دسته اصلی تجاری و متن باز تقسیم می شوند. ArcGIS، نمونه ای برجسته از نرم افزارهای تجاری است که به دلیل محبوبیت جهانی و قابلیت های گسترده اش، جایگاه ویژه ای در بازار یافته است. با وجود هزینه های بالا و چالش هایی نظیر کرک و خطاهای احتمالی، ArcGIS همچنان انتخاب نخست بسیاری از متخصصان GIS است. این امر به دلیل پیشگامی شرکت ESRI در توسعه GIS، رابط کاربری کاربرپسند، قدرت بالا و پشتیبانی گسترده اش از فرمت های مختلف داده است.
در مقابل، نرم افزارهای متن باز، فرصت هایی را برای کاربران فراهم می آورند تا بدون پرداخت هزینه و نیاز به لایسنس، از قابلیت های گسترده GIS و RS (سنجش از دور) بهره مند شوند. این نرم افزارها، با وجود رایگان بودن، از الگوریتم ها و عملیات پیشرفته GIS پشتیبانی کامل به عمل می آورند. QGIS، یکی از برترین و پرکاربردترین نرم افزارهای متن باز در حوزه GIS است که در این مقاله به مقایسه آن با ArcGIS خواهیم پرداخت.
نرم افزارهای متن باز برجسته در حوزه GIS و RS
در کنار ArcGIS، نرم افزارهای متن باز متعددی وجود دارند که هر کدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارا هستند. این نرم افزارها، بستری مناسب برای پژوهشگران، دانشجویان و متخصصانی فراهم می آورند که به دنبال راه حل های مقرون به صرفه و انعطاف پذیر در GIS هستند. با این حال، آموزش نرم افزار ArcGIS همچنان به عنوان یک مهارت مهم برای بسیاری از کاربران GIS محسوب می شود، چراکه این نرم افزار یکی از قدرتمندترین و پرکاربردترین ابزارها در این حوزه است. از جمله مهم ترین نرم افزارهای متن باز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- GIS GRASS: ابزاری قدرتمند برای پردازش داده های رستری و وکتوری.
- gvSIG: نرم افزاری با قابلیت های گسترده برای مدیریت و تحلیل داده های جغرافیایی.
- ILWIS: تمرکز بر سنجش از دور و پردازش تصویر.
- JUMP GIS: ابزاری با قابلیت های ویرایش پیشرفته.
- MapWindow GIS: قابلیتی برای توسعه پلاگین های سفارشی.
- QGIS: یکی از محبوب ترین نرم افزارهای متن باز با رابط کاربری کاربرپسند و قابلیت های گسترده.
- SAGA GIS: تمرکزی بر تحلیل های ژئوعلومی و پردازش شبکه های داده.
- UDig: پلتفرمی برای توسعه کاربردهای GIS.
- Capaware: نرم افزاری برای نمایش و تحلیل سه بعدی داده ها.
- FalconView: کاربردی در حوزه نظامی و اطلاعاتی.
- Calypso: ابزاری برای سیستم های اطلاعات مکانی موبایل.
در ادامه، به مقایسه تخصصی نرم افزارهای ArcGIS و QGIS خواهیم پرداخت.
مقایسه تخصصی ArcGIS و QGIS
انتخاب میان ArcGIS و QGIS به نیازها و اولویت های پروژه شما بستگی دارد. هر کدام از این نرم افزارها، مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند که در ادامه به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
سرعت نصب و بارگذاری داده ها
نرم افزار QGIS در زمینه سرعت نصب و بارگذاری داده ها، مزیت قابل توجهی نسبت به ArcGIS دارد. نصب QGIS کمتر از 7 دقیقه زمان می برد، در حالی که ArcGIS به زمان و منابع بیشتری نیاز دارد. همچنین، QGIS داده های وکتوری و رستری را با سرعت بسیار بالاتری بارگذاری می کند که در پروژه های بزرگ و با حجم داده بالا، اهمیت زیادی دارد.
رابط کاربری و سادگی استفاده
QGIS با رابط کاربری ساده و بصری، حس خوشایندی برای کاربران تازه کار ایجاد می کند. این سادگی در نگاه نخست، جذابیت خاصی دارد. با این حال، سادگی همیشه به معنای راحتی کامل نیست. به عنوان نمونه، در ArcGIS، دکمه Add Data قابلیت اضافه کردن اکثر فرمت های وکتوری، رستری، اکسل و دیگر داده ها را فراهم می آورد. در مقابل، QGIS برای ورود داده های رستری و وکتوری، دکمه های مجزا دارد. QGIS با بهره گیری از کتابخانه GDAL/OGR، از بیش از 70 فرمت داده پشتیبانی می کند که گستردگی قابل توجهی در این زمینه دارد.
پشتیبانی از سیستم های مختصات
ArcGIS و QGIS هر دو در زمینه پشتیبانی از سیستم های مختصات و سیستم های تصویر، عملکرد قوی دارند. هر دو نرم افزار از بیش از 2700 سیستم مختصات پشتیبانی می کنند که اطمینان خاطر کاملی را در زمینه پروژه های مختلف جغرافیایی فراهم می آورند.
پلاگین ها و افزونه ها
QGIS در زمینه توسعه و به اشتراک گذاری پلاگین های رایگان و بسیار کاربردی، برتری دارد. پلاگین ها در QGIS همانند افزونه ها (extensions) در ArcGIS عمل می کنند، با این تفاوت که در QGIS، بسیار کاربردی تر هستند و بر اساس نیاز رشته های مختلف توسعه می یابند. برخی از پلاگین های مهم QGIS عبارتند از:
- CadTools: ابزاری آسان برای استفاده و ویرایش داده های CAD.
- Cadastr: مناسب برای امور ثبتی و نقشه های کاداستر.
- OpenLayers Plugin: دسترسی آسان به تصاویر OpenStreetMap، Google Maps، Bing و MapQuest را فراهم می کند.
- محیط Print Composer
QGIS دارای محیط Print Composer است که ابزاری حرفه ای برای تهیه نقشه است. این محیط، با قابلیت های کارتوگرافی متنوع، گزینه ای مناسب برای تهیه و ویرایش نقشه های مکانی به حساب می آید. ArcGIS نیز ابزارهایی مشابه برای تولید نقشه دارد، اما Print Composer در QGIS به دلیل سادگی و کارایی، مورد علاقه بسیاری از کاربران است.
پردازش داده های رستری
ArcGIS در زمینه پردازش داده های رستری اغلب با کمبود الگوریتم ها و ابزارهای قدرتمند مواجه است. این در حالی است که QGIS، ابزارهای تخصصی بسیاری را برای پردازش داده های رستری هم از طریق QGIS و هم از طریق الگوریتم های نرم افزار Grass GIS در اختیار کاربران قرار می دهد. این ویژگی QGIS را به گزینه ای قدرتمندتر برای تحلیل های تصویری و رستری تبدیل می کند.
پشتیبانی از برنامه نویسی پایتون
هر دو نرم افزار QGIS و ArcGIS از زبان برنامه نویسی پایتون پشتیبانی می کنند. ArcGIS از ماژول ArcPy برای اسکریپت نویسی استفاده می کند، در حالی که QGIS از ماژول PyQGIS بهره می گیرد. هر دو ماژول قابلیت های گسترده ای برای اتوماسیون وظایف و توسعه ابزارهای سفارشی فراهم می آورند.
جمع بندی
انتخاب میان ArcGIS و QGIS به طور کامل به نیازهای خاص پروژه و ترجیحات کاربر بستگی دارد. ArcGIS با سابقه طولانی، پشتیبانی گسترده و ابزارهای پیشرفته برای مدیریت پایگاه داده های جغرافیایی، همچنان انتخاب برتر برای سازمان های بزرگ و پروژه های پیچیده محسوب می شود. آموزش نرم افزار ArcGIS نیز در دسترس است و دوره های متعددی برای تسلط بر این نرم افزار ارائه می گردد.
با این حال، QGIS به عنوان یک نرم افزار متن باز، با سرعت نصب بالا، رابط کاربری کاربرپسند، پشتیبانی گسترده از فرمت ها و پلاگین های متنوع، گزینه ای بسیار جذاب و مقرون به صرفه برای بسیاری از کاربران و پژوهشگران است. برای کسانی که به دنبال یک راه حل انعطاف پذیر و رایگان هستند، QGIS انتخابی عالی خواهد بود. دسترسی به آموزش نرم افزار ArcGIS به کاربران کمک می کند تا به طور کامل از قابلیت های این نرم افزار بهره ببرند و در کارهای خود به حداکثر کارایی دست یابند. انتخاب نهایی، همواره با ارزیابی دقیق نیازها و انتظارات شما از یک نرم افزار GIS امکان پذیر است.
منبع: مهندسی آب
